کاشی هفت رنگ از اواخر دوره تیموریه و آغاز دوره صفویه در بناهای متفاوت متداول شد که به آن کاشی خشتی هم می گفتند. در اواخر دوره تیموری و صفوی به تدریج تزئینات کاشی هفت رنگ جایگزین کاشی معرق گردید. تحول و رواج کاشی هفت رنگ را تا حدودی می توان ناشی از دلایل اقتصادی و سیاسی دانست.

با توجه به اهمیت معماری سنتی و کاشی کاری سنتی مخصوصا در معماری سنتی مساجد و احداث روز افزون بناهای مذهبی و غیر مذهبی در دوره صفویه معماران بر آن شدند که در تزئین بناهای گوناگون از شیوۀ تزئینی کاشی هفت رنگ بهره گیرند.

برای مشاهده نمونه کار و خرید کاشی هفت رنگ کلیک کنید.

در مورد کاشی هفت رنگ که شهرت بسیاری دارد می توان گفت که از کاشی های خشت، یعنی چهارگوش نشأت گرفته و اندازه ی آن 15 در 15 سانتی متر است که در کنار یکدیگر قرار می دهند و نقش مورد نظر را روی آن رنگ آمیزی می کنند و به کوره برده، حرارت می دهند تا لعاب پخته شود. سپس از کوره خارج و بر دیوار نصب می کنند.

تاریخچه ساخت کاشی هفت رنگ
کاربرد کاشی هفت رنگی از اواخر دوره تیموری در بناهای مختلف معمول گردید و کاشی هفت رنگ دوره قاجارنیز همچنان متداول بود ولی متأسفانه در دوره متأخر این شیوه تزئین از نظر ساخت، رنگ و لعاب به استثنای چند مورد نادر، سیر نزولی پیموده است .بسیاری از کاشی های هفت رنگ در هند، بنگال، عراق و سوریه منشأ ایرانی دارند

بالاخره میدان هنرنمایی برای استادان و نقاشان به نحوی فراهم شد که توانستند از محدودیت اشکال هندسی رهایی یافته و مناظر مختلف را روی خشت های پخته کشیده و به شکل کاشی درآورند. گروهی از کاشی ها با نقش گیاهی و نام های گل نیلوفر آبی و الله معروف شدند. سه گروه عمدۀ آنها به شرح زیر از یکدیگر تشخیص داده شدند:

-کاشی های رنگ شدۀ زیر لعابی چینی مربوط به سدۀ 3م/ 14 تا 263هـ.ق ظروف چینی از دوران تانگ و سونگ در چین. آن کاشی ها از کاشی های دوران حکومت عباسیان در عراق در سده های 6 و 6 هـ.ق و دوره های سلجوقیان و ایلخانان در ایران الگو گرفته بود.
کاشی های ساخته شده در ترکیه با روش های کاشی معرق با طرح سنتی و کاشی هفت رنگ. استادکاران تبریزی در سال 423 م/219هـ.ق کاشی های مسجد “مراد دوم” در بورسا را ساختند. همچنین در سال 499م/216هـ.ق سفالگران ایرانی مجموعه مسجد شاه ملک پاشا را در ترکیه ساختند. در این مورد حدود پنجاه سال استادکاران تبریزی در ترکیه تالش نمودند.
-کاشی های رنگی نفیس با کوره های ایزنیک. در حالی که تولید کاشی هفت رنگ به عنوان فن غالب در کاشی های نیمه اول سده 16م بود، در شهر ایزنیک ترکیه با استفاده از کوره های مدرن، انقالبی تکنولوژیک به وجود آمد، که به تولید ظرف های معروف به ملطیه منجر شد و به دنبال آن، از سال 461 م/260 هـ..ق سفالگران ایزنیک شروع کردند ظروفی را با استفاده از خمیر سنگ سفید (( چخماق)) در رنگ های درخشان روشن و زیر لعاب های شفاف با کیفیتی برتر تهیه کنند.

رنگ های کاشی هفت رنگ
هفت رنگ متداول در این کاشی عبارت است از:

سیاه، سفید،لاجوردی، فیروزه ای، قرمز، زرد و حنایی که در ابنیه تاریخی و مسجد سازی ایرانی از این نوع کاشی ها زیاد استفاده شده است.

منظور از کاشی هفت رنگ این نیست که همیشه هفت رنگ بر روی یک قطعه کاشی به کار رفته باشد، البته ممکن است در صورت لزوم جهت تنظیم و هماهنگی با نقوش کاشی های اطراف در یک قطعه از کاشی، از رنگ متفاوت استفاده شود ولی این بدان معنا نیست که همیشگی باشد.

منظور از کاشی هفت رنگ، کاشی است که می توان از هفت رنگ متفاوت برای رنگ آمیزی آن استفاده کرد.مثلا می توانیم هفت قطعه با هفت رنگ متفاوت داشته باشیم یا اینکه ممکن است برای ساخت یک کتیبه چند متری با خط ثلث سفید از کاشی هفت رنگ فقط با رنگ لاجوردی استفاده شود.